U islamu je stavljen veliki akcenat na učenje. Počevši od toga da su prve riječi kojima je počela objava Kur’ana, odnosno objave bile: „Uči, čitaj, u ime Gospodara svoga koji stvara“ ( El-Alek, 1-3). Znanje, u svakom pogledu, je veoma pozitivno, a samo izučavanje raznih nauka u ime Gospodara se smatra Borbom na Njegovom putu. Samim tim se podstiču djeca od malih nogu na izučavanje kako svoje vjere kroz mektebe, tako i na izučavanje ostalih prirodnih i društvenih nauka kroz formalno obrazovanje.
Naziv mekteb potiče od arapskih riječi „ketebe-jektubu“ što znači pisati. Od istih slova K-T-B izvodimo i riječi: kitabun što znači knjiga, mektebun što znači stol, i mektebetun što znači biblioteka. Izvedenica ovih slova je i „kuttab“ što označava pojam za školu. Mekteb danas predstavlja temeljnu obrazovno-odgojnu ustanovu na nivou džemata u okviru Islamske zajednice u BiH. Mekteb pohađaju djeca uzrasta od 7 do 15 godina, odnosno tokom čitavog osnovnog obrazovanja. Viši nivo islamskog obrazovanja se odvija u srednjim školama, zvanim „medrese“. Nastava se redovno izvodi dva do četiri puta sedmično, zajedno s muallimima i muallimama.
Prvi mektebi su se pojavili u vrijeme hulefair-rašidina (pravednih halifa, prvih vjerskih vođa nakon Poslanika s.a.v.s) te im se posvećivala velika pažnja zbog velikog vrednovanja znanja u to vrijeme. Tokom Osmanskog carstva su mektebi za djecu imali ulogu današnjeg osnovnog obrazovanja. Danas su poprimili karakter dodatne, dobrovoljne islamske škole gdje se djeca uče osnovnim islamskim propisima i načelima, učenju Kur’ana na arapskom jeziku te ulozi vjere u životu vjernika. Nastava se izvodi u džamijskim prostorijama, tačnije učionicama namjenjene za ovu vrstu nastave.
Organizacija mekteba na nivou Islamske zajednice. Danas na području zeničkog medžlisa, mekteb pohađa oko 1500 djece, što je znatno manje u odnosu na prethodne godine. Pored nastavnih lekcija koje se obrađuju i učenja Kur’ana, organizuju se i takmičenja na nivou muftijstva i medžlisa u oblasti kiraeta (učenja Kur’ana) te takmičenja iz općeg islamskog znanja, gdje su takmičari podjeljeni u dvije grupe:starija i mlađa dob.
Efendija Halim Čolaković, koji posljednjih 20 godina izvršava ulogu imama i muallima u džematu Topčić Polje, malom mjestu nedaleko od Zenice, govori o ulozi i važnosti mekteba za djecu:
„Djeci su najzanimljivije lekcije iz života Poslanika jer one uglavnom sadrže smjernice za lakši život.To pobuđuje u djeci želju da uvijek za pomagača imaju svoga Gospodara Allaha, dž.š., i želju da i oni budu što bolji vjernici.Na razne načine imami nastoje „privoliti“ djecu u mekteb, nastojeći da zavole dolazak i boravak u mektebu jer je to na dobrovoljnoj bazi. Neodgovornost roditelja u tom smislu mnogo otežava rad, što je slično i slučaju osnovnog školskog obrazovanja. Mnogo je aktivnosti koje se organiziraju i u kojima učestvuju polaznici mekteba, od raznih izleta, ekskurzija, obilježavanja islamskih blagdana, djeca sa svojim muallimima jedino u mektebima žive „živi“ islam. Na nama svima je da mektebu damo njegovo mjesto u našim životima i posvetimo mu veću pažnju.“
Berina Telalović, članica Mreže mladih OMS Zenica
