Muslimanima je učenje i traganje za znanjem imperativ!
To im nalaže Kur’an, čija je objava upravo i počela sa „Ikre“, što u prevodu znači uči, a prvi objavljeni ajeti jesu „Uči, čitaj u ime Gospodara tvoga, koji stvara, stvara čovjeka od ugruška! Čitaj, Plemenit je Gospodar tvoj, koji poučava peru, koji čovjeka poučava onome što ne zna.“ (El- Alek, 1-5)
Muslimani, ali i drugi narodi, u Kur’anu, kao knjizi koja je kao nauk poslana čitavom čovječanstvu, mogu pronaći upute i znanje, ali ih Kur’an ni u jednom slučaju ne ograničava da svoje znanje proširuju i za njim tragaju iz drugih oblasti i izvora.
Primjeri nam mogu biti najveći učenjaci i mistici koje je historija zapamtila, poput Ibn Arabija koji je čitav svoj život proveo tragajući za znanjem. Na tom putu je obišao najveće centre znanja i nauke svog vremena, od Granade i Kordobe, preko Tunisa, Mekke, Kaira, Konje do Bagdada i Damaska.
Svakako najveći primjer težnje za znanjem može nam biti Muhammed a.s, poslanik, čitavom čovječanstvu poslan, njegov sunnet i primjer življenja. Poseban i upečatljiv primjer jeste događaj poslije bitke na Bedru, kada je Muhammed a.s svakom zarobljenom mušriku ponudio slobodu u zamjenu da po devet medinskih dječaka nauči čitati i pisati.
Možda je pouku iz Kur’ana i suneta uzela i Fatima al Fihri, koja je svu svoju zaostavštinu i bogastvo iskoristila tako što je osnovala najstariji univerzitet/visokoškolsku ustanovu na svijetu u gradu Fesu, u Maroku, a koji i danas radi i podučava sve one koji tragaju i teže ka nauci.
Također Allahova naredba je doprijela i do srca mnoih drugih muslimana, pa su mnogi svoju imovinu uvakufili gradeći mektebe, medrese, univerzitete, biblioteke, džamije, a svi oni danas služe svojoj svrsi.
Mekteb kao prvi stepen učenja o vjeri i drugim temama, u islamu, a detaljnije o mektebu smo mogli čitati u jednom od prethodnih tekstova.
Sljedeći stepen jeste medresa.
Riječ medresa potiče od arapske riječi „madaris“ što bi u prevodu moglo značiti mjesto podučavanja.
U samim početcima osnivanja, medrese su bile privatne škole, koje su imale pokroviteljstvo vakifa. Prva medresa, čije je finansiranje dolazilo od strane države, jeste medresa Nizamija (1066.), a osnovao ju je Nizam al-Mulka, seldžučki vezir. U obzir ćemo uzeti da se tadašnje ustavno uređenje države zasnivalo na šerijatu. Daljnji tokovi osnivanja medresa se nisu ograničavali na to da li će finansiranje biti iz državnih riznica ili ličnih pokrovitelja. Tome svjedoče i medrese koje su osnovane u Bosni i Hercegovini. One su osnivane poslije pada bosanskog kraljevstva, odnosno osvajanjem Bosne od strane Osmanskog carstva, kada je na ove prostore stigao i islam.
Prva medresa osnovana u Bosni i Hercegovini je Gazi Husrev- begova medresa u Sarajevu, osnovana 1537.godine i u kontinuitetu radi preko 480 godina. Osnovao ju je veliki vakif Sarajeva i Bosne, Gazi Husrev- beg. Pored sarajevske, u Bosni i Hercegovi je bilo osnovano na stotine mekteba i medresa, a samo neke od njih su danas nastavile sa radom. U BiH, u sklopu Islamske zajednice i mešihata koji pripadaju IZ u BiH, trenutno egzistira devet medresa i to:
Gazi Husrev- begova Sarajevu, Karađoz- begova u Mostaru, Elči Ibrahim pašina u Travniku, Behrem- begova u Tuzli, Medresa „Osman ef, Redžović“ u Visokom, Medresa „Džemaluddin ef.Čaušević u Cazinu, Gazi Isa-begova u Novom Pazaru i Islamska gimnazja „Dr. Ahmed Smajlović“ u Zagrebu. Prije nekoliko dana je svoja vrata, svima onima koji čeznu za znanjem, otvorila i medresa „Reis Ibrahim ef. Maglajlić“ u Banja Luci.
Medresa danas nudi srednje obrazovanje, dok je ranije bila mjesto gdje se sticalo visoko obrazovanje.
Medresa kao obrazovna institucija, svojim učenicima nudi vjersko i svjetovno obrazovanje, s tim da je akcenat stavljen na vjersko obrazovanje. Pored obrazovanja, u medresama se posebna pažnja posvećuje odgoju na moralnim i etičkim načelima islama.
Obrazovanje u medresi traje četiri godine, a organizovano je na sličan način kao i u drugim srednjim školama, sa malim modifikacijama. Nakon završene medrese, učenici su potpuno spremni da svoje crpljnje znanja nastave na bilo kojem fakultetu ili univerzitetu u svijetu, jer im je medresa uspjela pružiti potrebne osnove znanja za nastavak školovanja.
Lejla Šupuk
